مسافر سرزمین روس- قسمت یازدهم

«کمونالکی»آپارتمان­های اشتراکی

2فوریه 2013

اینکه ماجرای آپارتمانهای اشتراکی از کجا برام جالب شد، برمی­گرده به کامنتی که یکی از دوستان برام گذاشته بود. یعنی من بارها و بارها شنیدهبودم که روس­ها دورانی رو در آپارتمان­های اشتراکی زندگی کردند، اما هیچ وقتکنجکاو نشدم که اصلا مگه می­شه خلق الله دسته جمعی با هم یک جا زندگی کنند. اماخوب اینطور که معلومه امکان داشته اما با شرایط بسیار سخت و غیر طبیعی برای ساکناناین خانه­ها.

«کمونالکی» یا همان خانه­هایاشتراکی شهرهای شوروی سابق که در سالهای دهه سی میلادی در بافت شهری وجود داشتهاست. خانه­هایی که میلیون­ها انسان و البته بیشتر هم قشر کارگر و کشاورز به اجباردر آنها زندگی می­کردند. انگار که از بین بردن طبقات تنها مخصوص این بیچاره­هابوده چون بسیاری از مردم که خود دارای آپارتمان شخصی بودند، مدیران، کارخانهداران، افراد دارای پایگاه اجتماعی خاص و ...همگی زندگی مجلل و اتفاقا غیر اشتراکیخود را داشتند.

در این آپارتمان­ها برای هر فرد 5/5 متر مربع مساحت فضای مسکونیدر نظر گرفته شده بود و در آپارتمان های چهار اتاقه، شش خانوار زندگی می کردند.این شرایط، نه تنها پیامد سیاست های ویرانگر حاکم در آن روزگاران روسیه بود، بلکهبرخاسته از نگاهی بود که حریم خصوصی را ارزشی بورژوایی تلقی کرده و خواستار برچیدنآن بود. گویی موش­های آزمایشگاهی مظلوم­تر از طبقه کارگر نیافته بودند.

در چنین فضایی، حریم شخصی معنای خود را از دست می­داد و تفاوتیمیان حوزه خصوصی و عمومی باقی نمی­ماند. حالا زندگی عادی در چنین شرایطی بر بدگمانی،حسادت، ترس و نفرت دامن می­زد و کمترین اختلافات جزئی و پیش پا افتاده، به لو دادنیکدیگر منجر می­گردید. این وضعیت زندگی در آپارتمان­های اشتراکی راه را برایترورهای استالین بازتر کرده بود و زحمت تجسس را کمتر نموده بود. البته عواطف واحساسات و اخلاقیات هم پابه پای این عادت زندگی هر روز کمرنگ­تر از روز قبل می­شد.

پساز انقلاب اكتبر 1917 در شوروی تمام سعی سران انقلاب بر آن بود كه سوسیالیسم تاثیرخود بر همه اركان زندگی شهری و ساختار شهرها نشان دهد. در زمان حاكمیت نظامسوسیالیستی در كشورهای بلوك شرق، دولت وظیفه مشخص كردن همه عوامل مربوط به زمین رابر عهده داشت. مسکو به عنوان یک شهر سوسیالیستی یک فرم خاصی دارد، یعنی وقتی ازمركز شهر به سمت خارج شهر پیش می­رویم تراكم جمعیت بیشتر می­شود. معمولاٌ تراکمقسمتهای مرکزی و قدیمی شهر کم است و تراکم جمعیت در قسمتهای حاشیه­ای و پیرامونیشهر که محله­ها و بلوکهای مسکونی در آنها ساخته شده قرار دارد. مثل محله­ای که منالان توش زندگی می­کنم، میدان امام حسینی برای خودش.و این را هم اضافه کنم که ساختمان­های کلاسیک و البته بسیارزیبا در مرکر شهر متمرکز شده است. این تراکم، وقتی از هواپیما به شهر مسکو نگاه می­کنیکاملا نمایان است. اگر لینک زیر رو باز کنید یک تصویر از آنچه توضیح دادم مشاهده می کنید.

http://www.vipmotel.ru/files/images/kak_zhil_stolic/moskva_nochiu_sverhu.jpg

مسکو میادین بزرگ و پارک­های بسیار وسیعی دارد که اغلب برایگردهمایی­های کشور در مناسبت­ها و اعیاد از آنها استفاده می­شود، البته این مسئلهخود یک از ویژگی­های خاص شهرهای سوسیالیستی به حساب می­آید.

در آن روزگار ظاهرا افراد برای انتخابوسائل منزل خود نیز چندان قدرت انتخاب نداشتند. یعنی به عنوان مثال مدل یخچالی کهتوی آپارتمان افراد وجود داشت شاید در سرتاسر روسیه همان یک مدل بود. وسائل و موادمصرفی در کل کم بود و مردم برای تهیه مایحتاج خود باید ساعتها وقت صرف صفوف طولانیمی­نمودند، همیشه هم این نگرانی برای آنها وجود داشت که نکند جنس مورد نیاز بهآنها نرسد.

یکنکته دیگر هم بد نیست به آن اشاره کنم...وقتی از فرودگاه شرمتیوا به سمت شهر مسکو حرکت می­کردممتوجه شدم که درست در میان بافت شهری یک کمربندی صنعتی شکل گرفته است. این شکل خاصاز بافت شهری روسیه به دلیل است که وقتی یک زمینی را به کاری اختصاص می­دادند دیگرامکان تغییر آن وجود نداشت. بنابراین این کمربند صنعتی یادگاری است که از دورانسوسیالیست به جای مانده. امروزه 5/31% از زمین زیر ساخت مسكو به كاربری صنعتیاختصاص دارد. اثر دیگر عدم تغییر كاربری شهری و توسعه رو به خارج شهر، فرسوده ومتراكم بودن شبكه ترابری درون شهری مركز شهرهایی مثل مسكو می­باشد كه به سنگین­ترشدن گره ترافیكی این شهرها می انجامد. درباره ترافیک و مترو در پستهای قبلی براتوننوشتم.

از اینکه وقت گذاشتید و این پست رو مطالعه نمودید از شما ممنونم.

در پناه پروردگار منان